میراث معماری
در ترکیه
چاتال هویوک - یکی از قدیمی ترین شهرهای جهانمیراث معماری ترکیه به سال 7400 قبل از میلاد در چاتال هویوک برمیگردد. این مکان قابل توجه یکی از قدیمی ترین زیستگاه های شهری جهان به حساب می آید. منظره شهر چاتال هویوک توسط خانه های کوچک مستطیل شکل مشخص شده بود، که در کنار هم بدون هیچ خیابانی در میان ساخته شده بودند. این بدان معنا بود که به طرز عجیبی دسترسی به خانه ها از طریق سقف امکان پذیر بود در واقع جایی که یک نردبان چوبی داشت و پشت بام ها به عنوان خیابان عمل می کردند و امکان رفت و آمد در داخل شهر را برای مردم فراهم می کردند.
تروا - طراحی نوآورانه در کنار معروف ترین نبرد در تاریخ باستانبه همین ترتیب، در تروا ما می توانیم نوآوری ها در معماری را با یکی از اولین نمونه های ساختمان های نوع مگارون (جمع مگارا) که قدمت آن به هزاره سوم قبل از میلاد برمی گردد، تشخیص دهد. مگارا معمولاً فضاهای مستطیل شکلی هستند که ورودی در سمت جلوی ساختمان دارند که بر روی یک ایوان باز می شود. این یکی از رایج ترین انواع معماری در جهان باستان است که بعداً اغلب در معابد یونان به کار گرفته شد.
پریه نه - بهترین شهر کلاسیک دوران باستان که حفظ شده است.پریه نه این فرصت را دارد تا منظره شهری یک شهر باستانی قرن 4 قبل از میلاد را در اوج شکوفایی خود در یکی از مهیج ترین دوره های جهان باستان را به تصویر بکشد. سکونتگاه باستانی پریه نه احتمالاً به دلیل طغیان رودخانه باستانی میندر در 350 سال قبل از میلاد جابجا شده است. نیاز فوری به بازسازی شهر به برنامه ریزان این فرصت را می دهد تا شهر را طبق طرح هیپوداموس (شبکه) توسعه دهند امروز به نظر می رسد كه طرح شبكه ای شهر بسیار جلوتر از زمان خود است.
عصر روم در معماریاکثر بقایای معماری باستانی ترکیه مربوط به دوره با شکوه صلح رومی در قرن های 1 و 2 میلادی است، زمانی که یک دوره صلح نسبتاً طولانی در منطقه وجود داشت و در نتیجه تجمل و رفاه به شهرها امکان شکوفایی و عظمت بخشیدن به معماری شهری را با افزودن بناهای ماندگار مانند حمام، سالن ورزشی، چشمه ها و معابد را می داد. در واقع این بناها غالباً توسط خیرین ثروتمند اشرافی به شهرها اهدا می شدند.
معماری سلجوقی
سلجوقیان در آغاز قرن ۱۱ میلادی به آناتولی آمدند و هنگامی که ثبات سیاسی را در پایان قرن ۱۲ میلادی برقرار کردند، در زمان قلج ارسلان دوم، دولت سلجوقی پروژه بزرگی را برای بهبود زیرساخت ها و ارتباطات درون مرزهای خود با ساختن یک سری کاروانسرا به منظور ایجاد یک مسیر تجاری امن که شهرها را به هم متصل می کرد، راه اندازی کرد. یک کاروانسرا به عنوان یک هتل قلعه قرون وسطایی برای بازرگانان و مسافران فعالیت می کرد و در فواصل یک روزه سفر در طول مهم ترین مسیرهای تجاری ساخته می شد. کاروانسراها نه تنها برای تجار بلکه برای حیوانات و کالاهای آنها به عنوان پناهگاه و محل اقامت استفاده می شد. کاروانسراها توسط ارتش دولت محافظت می شدند. پناهگاه امنی که آن ها فراهم کردند موجب شد که تجارت در طول قرن ۱۳ رونق گرفت. بنابراین کاروانسراها قدرتمندترین نماد معماری سیاسی و اقتصادی دوره سلجوقیان به حساب می آیند.
کاروانسراها تنها پروژه های معماری نبودند که توسط سلجوقیان انجام شد. آنها همچنین بناهای عمومی مانند مساجد، مدارس (که مجتمع های آموزشی و خیریه ای بودند)، مقبره ها، پل ها و خانقاه های دراویش را ساختند. این ساختمانها از بسیاری از سنت های فرهنگ ساکن در بین النهرین و آناتولی الهام گرفته اند اما نتیجه این تلفیق چیزی اصیل و معتبر است که همان سبک کاملا سلجوقی است.
این ساختمان ها که عمیقاً متأثر از تصوف اسلامی، عرفان و شمنیسم هستند، با نقوشی که از مفهوم نظم جهانی الهام گرفته شده تزئین شده اند. الگوهای هندسی که نظم کیهانی را نشان می دهند، معمولاً در اطراف درب ساختمان ها در سنگ تراشیده می شوند تا تأکید کنند که عبور از خارج به داخل استعاره ای از سفر کلان به خرد در کیهان است. «سیستم نجوم» یا «تزئینات گیاهی» معروف ترین الگوهای این جزئیات است و گاهی اوقات به عنوان جریان گل توصیف می شود.
بهترین نمونه های شهری معماری سلجوقی را می توان در آناتولی مرکزی و شرقی اما به ویژه در شهر پایتخت سلجوقیان یعنی قونیه یافت. در این شهر نمادین مدرسه کاراتای، مدرسه اینجه مناره لی و مسجد علاءالدین بهترین نمونه ها محسوب می شوند.
معماری عثمانی
به دنبال سلطنت سلجوقیان، دهها سلسله ترکمن(بیگ نشین) در قرن سیزدهم در آناتولی ظاهر شدند. یکی از این سلسله ها، معروف به فرزندان عثمان، که بعداً به امپراتوری عثمانی تبدیل می شود، یکی از قدرتمندترین و با دوام ترین امپراطوری ها نه تنها در آناتولی بلکه در کل جهان است.
سبک معماری عثمانی عمیقاً تحت تأثیر معماری بیزانس و سلجوقی است. به ویژه افزایش گنبدها که فضاهایی را در زیر خود ایجاد می کند، تفسیر مجدد سنت های بیزانس و سلجوقیان به سبک اسلامی است. اگرچه قدیمی ترین مساجد عمدتا ساختمانهایی مکعبی بودند که دارای یک گنبد واحد بود، اما به نظر می رسید معماران بعدی به دنبال راه هایی برای گسترش فضاها هستند. مسجد جامع بورسا به عنوان نماینده یک نمونه چند گنبدی است.
معماری عثمانی عمدتا به لطف معماری استاد سنان، که توانست عظمت ظاهری طراحی های خود را با تزئینات داخلی غنی شده متعادل کند، در قرن 16 به اوج خود رسید. تعادل نور و تاریکی، فضای خالی و تزئینات کاملاً آراسته و همچنین تعادل بین خطوط مستقیم و منحنی معماری، سنت مساجد کلاسیک عثمانی را به اوج معماری خود رساند. اگرچه مسجد سلیمیه در ادیرنه شاهکار او است، وی آثار باشکوه بسیاری در استانبول مانند مساجد سلیمانیه و مهرماه سلطان یا مجموعه کلیچ علی پاشا را دارد.