Türkiye'nin
mimari harikaları

İstanbul ve çevresindeki Saraylar ve Konaklar

Dolmabahçe Sarayı

İstanbul Boğazı'nın Avrupa Yakası’nda yer alan Dolmabahçe, aslında bir koydu… 17. yüzyılda Sultan I. Ahmet ve Halefi II. Osman'ın hükümdarlığı döneminde, imparatorluk bahçesini genişletmek için koy yavaş yavaş doldurulmuştur. Bu süreçten sonra Dolmabahçe, kelimenin tam anlamıyla dolu bahçe anlamına gelen 'dolmabahçe' olarak anılmaya başlanmıştır. Ayrıca 17. yüzyılda bahçenin içine Beşiktaş Sahil Sarayı olarak bilinen bir saray külliyesi yapılmıştır. Ancak 19. yüzyılda Sultan II. Abdülmecid döneminde ilk ahşap saray yıkılmış ve ana imparatorluk sarayı olma gerekçesiyle Dolmabahçe Sarayı inşa edilmiştir. Hanedanlık, uzun süredir evleri olan Fatih'teki Topkapı Sarayı'nı terk ederek buraya taşınmıştır. Dolmabahçe Sarayı, ünlü Balyan ailesinden Nikoğos ve Karabet Balyan tarafından yapılmış, İtalyan ve Fransız Rönesans sanat tarzlarını hem Barok hem de Osmanlı mimarisiyle birleştiren Neo-Osmanlı tarzının en güzel örneklerinden biridir.

Topkapı Sarayı

İstanbul'un tarihi yarımadasında, Fatih’te yer alan Topkapı Sarayı, Osmanlı İmparatorluğu'nun en görkemli döneminde hem idari karargah hem de imparatorluk ikametgahı olarak hizmet vermiştir. Sarayın ilk binaları, Fatih Sultan Mehmet tarafından, İstanbul'un fethinden hemen sonra, 1465-1478 yılları arasında yapılmıştır. Ünlü Ayasofya Meydanı’na açılan İmparatorluk Kapısı, Bab-I Humayun, Aya İrini Kilisesi ve çeşitli köşklerin yanı sıra en eski bina olan Çinili Köşk'ün bulunduğu ilk avluya açılmaktadır. Birinci avlu, saray binalarının bulunduğu Orta Kapı Bab'us Selam'ın bulunduğu ikinci avluya çıkmaktadır. Üçüncü avlu, imparatorluk ailesinin geniş ailesiyle birlikte yaşadığı Harem Bölümü'ne açılmaktadır. Son olarak, Hazine Odası'ndan üstü kapalı yol ile girilen dördüncü avlu, külliyenin en sonunda yer almaktadır.

Küçüksu Kasrı

İstanbul Boğazı'nın Asya Yakası’nda, bugünkü Beykoz'un Küçüksü semtinde bulunan Küçüksu Kasrı'nın yapıldığı alan, ilk başta imparatorluk ailesi tarafından bahçe olarak kullanılmaktaydı. 18. yüzyılın başlarında Sultan Mahmut döneminde ilk olarak iki katlı ahşap bir saray yapılmıştır. İlk saray, Sultan III. Selim ve II. Mahmut tarafından da kullanılmış, ancak daha sonra 19. yüzyılda Abdülmecid döneminde yenisinin yapılması için ahşap köşk yıkılmıştır. Küçüksu Kasrı, ünlü Balyan ailesinden Nikoğos Balyan tarafından tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Sultanların kır gezileri veya yakındaki ormanlık alanlara yapılan avcılık gezileri için kısa süreli konaklamalar için inşa edilmiş nispeten küçük bir kasırdır.

Ihlamur Kasrı

Günümüzde Beşiktaş’ta bulunan Ihlamur Vadisi, 18. yüzyılda İstanbul’un popüler bir piknik alanıydı. 19. yüzyılda ise Sultan Abdülmecid döneminde Balyan Ailesi tarafından yaptırılan birçok saray ve köşk ile birlikte Ihlamur Köşkü de yapılmıştır. Merasim Köşkü ve Maiyet Köşkü olarak iki yapıdan oluşan kasırların her ikisi de barok özellikler sergiler.

Aynalıkavak Kasrı

İstanbul'un Dolmabahçe, Topkapı ve Üsküdar'dan sonra dördüncü büyük sarayı olan Aynalıkavak Kasrı, Aynalıkavak Sarayı'nın kalan tek binasıdır. Haliç kıyısındaki eski tersanenin yanında yer alan saray, Tersane Sarayı olarak da bilinmekteydi. Külliyenin ilk binaları 17. yüzyılda inşa edilmiş, ancak 18. yüzyılın sonlarında birçok yeni ilave nedeniyle köşk, saray olarak anılmaya başlanmıştır. Aynalıkavak Kasrı, aslen Sultan III. Ahmet döneminden olduğu düşünülen bu yapılardan biridir. Sultan III. Selim tersaneyi büyütmek için sarayın birçok binasını yıktırmıştır. Aynı padişah, zamanının çoğunu, Klasik Osmanlı müzik eserlerinin çoğunu bestelediği Aynalıkavak Köşkü'nde geçirmiştir. Şerefine adanmış bazı beyitler, ünlü bir Osmanlı hattatı tarafından pencerelere oyularak işlenmiştir.

Şale Kasrı

Dolmabahçe Sarayı'ndan ayrılan ve Yıldız Sarayı'na yerleşen Sultan II. Abdülhamid için 1880 yılında yaptırılan Şale Köşkü, Yıldız Sarayı külliyesinin birçok binasından biridir. Saray, dönemin ünlü İtalyan mimarı Riamonda D’Aronco tarafından tasarlanan ve inşa edilen ek binalar ile genişletilmiştir. Şale Köşkü Winston Churchill, Charles de Gaulle ve Kaiser Wilhelm II gibi birçok önemli ziyaretçiyi ağırlamıştır.

İstanbul Dışındaki Saraylar ve Konaklar

Ağrı

İshak Paşa Sarayı

İshak Paşa Sarayı, Doğubayazıt'ın 5 km doğusunda, ülkenin güney doğusunda, İpek Yolu üzerinde yer almaktadır. Bir dağın tepelerinden birine inşa edilen yapı, 18. yüzyıl Lale Devri'nin eşsiz bir örneği olarak kabul edilmektedir. Külliyenin mimari tarzı Osmanlı, İran, Ermeni ve Selçuklu geleneklerinin karışımıdır. Ön yüzler, Selçukluların sanatsal geleneğini temsil eden kesme taş ve bas kabartmalarla süslenmiştir. Özellikle Türk sanatında sembolik anlamı olan, üç boyutlu heykel olarak inşa edilen kirişlerin yapımında dekoratif bir unsur olarak ahşap kullanılmıştır. Külliye, 1784 yılında Harem bölümünün kapısındaki yazıya göre İshak Paşa tarafından tamamlanmıştır. İshak Paşa, hamam sisteminden ilham alarak bir ısıtma sistemini keşfeden ve benimseyen ilk kişidir. Bina, 19. yüzyılda savaşlar ve deprem nedeniyle ağır hasar görmüş, 1992 yılında ise Kültür Bakanlığı tarafından bir restorasyon programı başlatılmıştır. Saray 2000 yılında ise UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne kaydedilmiştir.

Amasya

Hazeranlar Konağı

19. yüzyılın Osmanlı Dönemi yerel mimarisinin en güzel örneklerinden olan Hazeranlar Konağı, Amasya’daki Yalıboyu'nda yer almaktadır. Köşk, 1865 yılında ünlü bir yerli kadın olan Hazeran Hanım için yaptırılmıştır. Konak, restore edildikten sonra 1986 yılında Etnografya Müzesi’ne dönüştürülmüştür.

Karabük

Safranbolu Evleri

Türkiye'nin kuzey doğusunda yer alan Safranbolu, 18. yüzyıldan kalma Osmanlı Dönemi konutlarını bir kasabada inceleme imkanı sunmaktadır. Safranbolu'nun nehirlerin oyduğu eğimli coğrafyası, kasabayı bir dizi teras görünümüne dönüştürmüştür. Ahşap ve taşların bir arada kullanılarak inşa edildiği evler, genellikle iki veya üç katlıdır. 18. yüzyıl Osmanlı evlerinin çoğunda olduğu gibi zemin katlar taştan yapılmıştır. Payandalar ile desteklenen üst katlar, küçük arsalarına rağmen ferahtır. Üst katlar maksimum güneş ışığı alacak şekilde inşa edildiğinden evlerin eksenleri katlar arasında hafifçe kaydırılarak, hafif bükülmüş bir görünüme sahip sıra dışı görünümlü binalar yaratmaktadır.

Hisarlar ve Kaleler

İstanbul Şehir Surları

İster denizden ister karadan yaklaşın; İstanbul eşsiz surlarıyla hala muhteşem bir manzara sunar ziyaretçilerine... Aslen Bizans İmparatoru Büyük Konstantin tarafından yaptırılan Konstantinopolis Surları, şehri her yönden sarmaktadır. Gösterişli surlar geç antik ve orta çağ dünyasının bu türdeki en ünlü örneklerindendir. Marmara surları güney yaklaşımı sağlamlaştırırken, Haliç'teki surlar şehrin kuzey tarafını korumaktadır. Batıda, Marmara Denizi'nden Haliç'in üst kısımlarına kadar yaklaşık 6 km kat eden Konstantinopolis'in kara surları, şehri düşmanlarından korumuş ve şehrin 1453'te Osmanlılar tarafından fethine kadar bin yıldan fazla bir süre birçok kuşatmaya karşı dayanmıştır. Bugün kısmen ayakta duran bu ayrıntılı iç ve dış duvarlar ile kuleler ve hendeklerin çoğu, beşinci yüzyılın ilk yarısında İmparator II. Theodosius tarafından inşa edilmiştir. Tarih boyunca birçok kez Osmanlılar tarafından restore edilen Konstantinopolis Surları, bugün İstanbul'un imparatorluk geçmişinin ihtişamının hatırlatıcısı olarak ayakta durmaktadır.

Kız Kulesi

Kız Kulesi – Orta Çağ Bizans döneminden beri Leander Kulesi olarak da bilinen Kız Kulesi, İstanbul Boğazı'nın güney girişinde, Üsküdar sahiline yakın küçük bir adacık üzerinde uzanan bir kuledir. Karadeniz'den gelen gemiler için bir gümrük istasyonu, antik Hrisopolis olan Üsküdar'ın önünde, küçük bir kayanın üzerine inşa edilmiştir. Adacık, kalıntıları su altında hala görülebilen bir savunma duvarı ile Asya kıyısına bağlanmıştır. 1453'te İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethi sırasında kulenin bir Bizans garnizonuna ev sahipliği yaptığı bilinmektedir. Kule, Hero ve Leander efsanesine atıfta bulunularak yanlışlıkla Leander Kulesi olarak anılır.

Galata Kulesi

Yüksek konumu ile Beyoğlu ve Karaköy semtlerine hakim olan Galata Kulesi, İstanbul'un en bilinen görsel ikonlarından biridir.

Kulenin kesin inşa tarihi kesin olmamakla birlikte, ilk olarak Bizans İmparatoru Justinianus döneminde MS 507 civarında inşa edilmiş olduğu düşünülmektedir. Kule, Cenevizliler tarafından Mesih Kulesi, Bizanslılar tarafından ise Büyük Kule olarak bilinmektedir. Cenevizliler döneminde, Galata mahallesinde Akdeniz ve Karadeniz'de bir dizi ekonomik ve ticari karakol işleten Ceneviz tüccarlarının yerleşmesiyle kule bugünkü şeklini almıştır.

Kule 1509 yılında yaşanan depremde hasar görmüş, ancak Edirne'de Sultan II. Bayezid külliyesinin yenilenmesinin mimarı olan Osmanlı Mimarı Hayreddin tarafından restore edilmiştir. Kule, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Kasımpaşa Tersanesi'nde çalışmaya mahkum edilen tutukluları barındırmak için kullanılmaktaydı. 16. yüzyılın sonlarında Astrolog Takiyüddin Efendi tarafından en üstüne bir rasathane eklenmiş, ancak Sultan III. Murat'ın hükümdarlığı sırasında 1546 ve 1595'te bir kez daha hapishane haline gelmiştir.

Kule 17. yüzyılda kısa bir süre Osmanlı askeri bandosu olan Mehter Takımı (Bandosu) tarafından kullanılmış ve daha sonra 1717'de yangın gözlemevi haline gelmiştir. 1794'te bir yangın kuleyi tahrip etmiş, ancak tekrar restore edilmiş ve bir cumba eklenmiştir. 1831'de kule bir kez daha yangınla tahrip edilmiştir. Bu yangından sonra iki kat ve külah biçimli bir uç eklenerek bir kez daha restore edilmiştir.

Galata Kulesi ile ilgili ilginç hikayelerden biri de efsanevi Osmanlı havacısı Hezarfen Ahmet Çelebi hakkındadır. Ünlü Osmanlı gezgini Evliya Çelebi'ye göre Hezârfen Çelebi, kulenin tepesinden kollarına kanatlar takılarak Üsküdar'a uçmuştur. İddiaya göre Sultan Murad Han, bu muhteşem başarı nedeniyle, Çelebi’den şüphelenerek onu Cezayir'e sürgüne göndermiştir.

Bugün 66,90 m yüksekliğindeki kule, İstanbul'un 360 derecelik muhteşem manzarasını kule balkonundan seyretmek isteyen ziyaretçilere turistik bir cazibe merkezi olarak hizmet vermektedir.

Diyarbakır

Diyarbakır Kalesi ve Hisarı

İlk olarak 3. yüzyılda Roma Dönemi'nde inşa edilen Diyarbakır Kalesi, yıllar içinde genişletilmiş ve güçlendirilmiştir. Yerel bazalt taşı ile desteklenen kale surları, Çin Seddi'nden sonra en geniş ve en uzun ikinci surlardır. Diyarbakır Kalesi, 2015 yılında UNESCO Dünya Mirasları Listesi’ne eklenmiştir.

Van

Van Kalesi

M.Ö. 9. yüzyılda antik Urartu Krallığı tarafından yaptırılan Van Kalesi, Van Gölü'nün doğu yakasında, Urartuların başkenti Tuşpa'nın kalıntıları üzerinde yer almaktadır. Kale yıllarca Medler, Ahamenişler, Ermeniler, Partlar, Romalılar, Sasani, Persler, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Safeviler, Afşariler, Osmanlılar ve Ruslar tarafından kontrol edilmiştir. Çağlar boyunca kaleyi kontrol eden her medeniyet, yapıya kendi izlerini bırakmıştır. Bu izler Xerxes I’in M.Ö. 5. yüzyıla ait yazıtından, 15. yüzyılda Sultan Süleyman tarafından yaptırılan camiye kadar uzanmaktadır.

Hoşap Kalesi

Van’da, Van-Hakkari yolu üzerinde bulunan Hoşap Kalesi 17. yüzyılda inşa edilmiştir. Yakındaki nehirlere atıfta bulunan kalenin adı, güzel sudan gelmektedir. Kale, Mahmudi aşiretinin reisi Sarı Süleyman Mahmudi tarafından yaptırılmış ve yerel idare yönetimlerini yeniden düzenleyen 19. yüzyıl Tanzimat reformlarına kadar kullanılmıştır.

Mersin

Kız Kalesi

Kızkalesi bugün Mersin’de, Akdeniz kıyısına 300 metre uzaklıktaki bir adada bulunmaktadır. İlk olarak M.Ö. 4. yüzyılda inşa edilen kale, 13. yüzyılda kapsamlı bir şekilde yenilenmiştir. Onlar tarafından inşa edilen kuzey ve batı yan duvarları, otantik kesme taş işçiliğinin temsili örneklerindendir. Kale daha sonra bir Anadolu Beyliği olan Karamanoğulları tarafından, son olarak da 14. yüzyılda Osmanlılar tarafından ele geçirilmiştir.

Hanlar ve Çarşılar

Aksaray

Sultan Hanı (Alâeddin Hanı)

Selçuklu Dönemi'nde Sultan I. Alaeddin Keykubat tarafından 1229 yılında yaptırılan Sultan Hanı, Selçuklu mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Han hem ön kapısındaki gravürleri hem de avlunun ortasında yer alan kare şeklindeki taş köşk-camisi ile öne çıkmaktadır.

İstanbul

Kapalıçarşı

İstanbul'un tarihi yarımadasında, Fatih’te bulunan Kapalıçarşı, dünyanın en eski kapalı çarşılarından biridir. 30.700 metrekarelik bir alanı kaplayan çarşı, 4000'den fazla mağazaya ev sahipliği yapmaktadır. Çarşı ilk olarak 15. yüzyılda Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul'un fethinden sonra inşa edilmiştir. 1701 yılında ise Kanuni Sultan Süleyman tarafından genişletilerek bugünkü boyutlarına ulaşmıştır. Çarşı, yıllar içinde birçok deprem ve yangına maruz kalsa da ihtişamını ve önemini hiçbir zaman yitirmemiştir. Bugün gördüğümüz dükkanlar, son depremden sonra 1896'da yapılmıştır. Çarşı günümüzde 26.000 kişinin çalıştığı bir alışveriş merkezi olarak kullanılmaktadır. Günde 250.000 - 400.000 ziyaretçi tarafından ziyaret edilen çarşı, dünyanın en çok ziyaret edilen tarihi yerlerinden biridir.

Mısır Çarşısı

İstanbul'un en çok ziyaret edilen ikinci çarşısı olan Mısır Çarşısı, Eminönü’nde yer almaktadır. Hatice Türban Sultan tarafından yaptırılan Yeni Cami Külliyesi'nin bir parçası olarak, 1660 yılında Mısır'ın Osmanlı vilayetinden elde edilen gelirlerle inşa edildiği için Mısır Çarşısı olarak bilinmektedir. İstanbul'un baharat konusundaki ticaret merkezi olan çarşıda; Türk lokumu ve diğer tatlılar, mücevherler, hediyelik eşyalar ve kuruyemiş satan birçok dükkan bulunmaktadır.

Edirne

Ali Paşa Çarşısı

Kanuni Sultan Süleyman'ın son sadrazamı Herseki Semiz Ali Paşa'nın emriyle 1569 yılında Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. 270 metre uzunluğundaki çarşı, yaklaşık 130 dükkana ev sahipliği yapmaktadır. Günümüzde, kıyafet, ayakkabı, çanta ve diğer ev eşyalarının yanı sıra Edirne'den gelen hediyelik eşyalar satılmaktadır.

Rüstem Paşa Hanı

Mimar Sinan'ın, 1554 yılında Rüstem Paşa tarafından yaptırdığı, bir başka tarihi hazine olan han, 16. yüzyıl Osmanlı mimarisinin güzel bir örneğidir. İki katlı bir yapı olan hanın cephesinde dükkanlar vardır. Günümüzde kapalı olan han, 1972 yılında yenilenmiş ve bir dönem ise otel olarak kullanılmıştır.

Medrese (İlahiyat Okulları)

Konya

Karatay Medresesi

Selçuklu Dönemi Konya Emiri Celalettin Karatay tarafından 1251 yılında yaptırılmıştır. Medrese özellikle çinileri ve süslemeleriyle ünlüdür. Selçuklu çinileri, dekorları ve eserlerinin sergilendiği Çini Eserler Müzesi'ne dönüştürülmüştür.

Sivas

Gök Medresesi

1271 yılında inşa edilen Gök Medrese, ana girişin iki yanından yükselen çifte minareleriyle ünlüdür. Minarelerde hayvan, yıldız ve ağaç gravürleri yer almaktadır. Binada kullanılan gök mavisi çiniler, adını gökyüzünden almaktadır. Binanın ana girişten girilen havuzlu ve şadırvanlı bir avlusu bulunmaktadır. Avlunun biri mescide, diğeri dersliklere açılan iki bölümü bulunmaktadır.

Erzurum

Çifte Minareli Medrese

Çifte Minareli Medrese, Türkiye'nin doğusunda Erzurum'da bulunmaktadır. Kesin olmamakla birlikte medresenin 13. yüzyılda Selçuklu Dönemi'nde yapıldığı sanılmaktadır. Türünün en büyük örneği olan medrese, mimari ve süsleme özellikleri bakımından da çok önemli bir yapıdır. İki katlı bir yapı olan medrese, 35'e 40 metrelik bir alanı kaplamaktadır. Anıta adını veren, tuğladan inşa edilen 26 metrelik ikiz minareler kuzey cephede yer almaktadır. Bu minareler, kare bir iskele üzerinde sekizgen kaideler üzerinde oturmaktadır. Üstteki sette Allah, Peygamber ve dört Halife yazılı bir kaligrafi madalyonu ve kaide, bir palmiye kabartmaları ile süslenmiştir.

Dini Anıtlar

İstanbul

Ayasofya Ulu Camii (Ayasofya-i Kebir Camii)

İstanbul'un tarihi yarımadasında, Sultanahmet’te bulunan Ayasofya, ilk olarak 537 yılında, o zamanlar Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti olan Konstantinopolis'te inşa edilmiştir. Doğu Roma İmparatoru Jüstinyen tarafından yaptırılan Ayasofya, Roma İmparatorluğu'nun devlet kilisesi olarak tasarlanmıştır. Kilise, Bizans mimarisinin somut örneği olarak kabul edilmektedir. Kendi zamanında, dünyada bilinen herhangi bir binanın en geniş iç mekanına sahiptir. Bina, Miletoslu bir mimar ve matematikçi olan Isodoros tarafından tasarlanmıştır. Ayasofya Kilisesi Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul'un fethinden sonra camiye çevrilmiştir. Kilisenin içi çan, sunak, ikonostaz ile birlikte kaldırılmış, figüratif sanatı yasaklayan Müslüman dinine göre mozaikler alçı ile kaplanmış ve minber, minare gibi İslami dini özellikler eklenmiştir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra Ayasofya müzeye dönüştürülmüştür. Hristiyan ve Müslüman kültürünün bir mirası olan Ayasofya, 2020 yılına kadar dünyanın en dikkat çekici müzelerinden biri olarak hizmet vermiştir. Ayasofya, Temmuz 2020'de Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Ayasofya Ulu Camii olarak yeniden ibadete açılmış ve tüm insanlık için bir dünya mirası olarak hizmet vermektedir.

Aya İrini

İstanbul'un tarihi yarımadasında Topkapı Sarayı'nın ilk avlusunda yer alan Aya İrini Kilisesi'nin aslen 4. yüzyılda inşa edildiği düşünülmektedir. Kilise genel olarak I. Konstantin'e atfedilse de sitenin daha eski bir kiliseye ev sahipliği yaptığını iddia eden başka kaynaklar da bulunmaktadır. 360 yılında ilk Ayasofya inşa edilene kadar Aya İrini, Konstantinopolis'in devlet kilisesi olarak hizmet vermiştir. Aya İrini, 548 yılında İmparator I. Justinianus tarafından yeniden inşa edilmiş ve daha sonra 740 yılında Konstantinopolis depreminden sonra V. Konstantin döneminde yenilenerek mozaik ve fresklerle süslenmiştir. 1453'te Osmanlı'nın İstanbul'u fethinden sonra Topkapı Sarayı'nın duvarları içindeki kilise kapatılmış ve cephanelik olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kilise 20. yüzyılın başından 1970'lere kadar Askeri Müze olarak kullanılmış, daha sonra klasik müzik performansları için bir konser salonuna dönüştürülmüştür.

Kariye Müzesi (Kariye Kilisesi)

İstanbul'un Edirnekapı semtinde bulunan Kariye, orijinal Chora Kilisesi'nin, Konstantinopolis surlarının dışında, kırsal bir manastır kompleksinin bir parçası olarak inşa edildiği yerde bulunmaktadır. Kilisenin ilk adı Taşradaki Kutsal Kurtarıcı Kilisesi’dir. Daha sonra surların genişletilmesi ve kilisenin şehir sınırları içine alınmasıyla adını, tıpkı Kariye gibi korumuştur. Kilise 12. yüzyılda Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos'un kayınvalidesi Maria Dukaina tarafından yeniden inşa edilmiş ve bugünkü şeklini almıştır. 14. yüzyılda güçlü Bizans devlet adamı Theodore Metokhites tarafından ünlü mozaik ve freskler eklenmiştir. Kilisenin mozaikleri, Palaiologan Rönesans sanatının en önemli örneklerinden biridir. İstanbul'un fethinden sonra kilise Kariye Camii'ne dönüştürülmüş, freskler ve mozaikler alçı ile kaplanmıştır. 1945 yılında cami, müzeye dönüştürülmüş ve uzun bir restorasyon programı sayesinde freskler ortaya çıkarılmıştır. Kariye Camii, 2020 yılına kadar müze olarak hizmet vermiş ve kapsamlı bir restorasyon çalışma dönemi başlamıştır.

Sultanahmet (Mavi) Camii

Fatih’te, Sultanahmet Meydanı'nda bulunan Sultanahmet Camii veya Mavi Cami, halen kullanılmakta olan bir Osmanlı dönemi camisidir. Cami, 17. yüzyılda 1609-1616 yılları arasında Sultan I. Ahmet tarafından yaptırılmıştır. Sultanahmet Camii göz kamaştırıcı bir iç dekorasyona sahiptir. Mavi ağırlıklı ve yüksek kaliteli İznik çinileri ile öne çıkmaktadır. Alt katlar, 50'den fazla farklı lale tasarımı ve 20.000'den fazla çini ile dekore edilmiştir. Caminin bir diğer önemli özelliği de ihtişamına uygun 6 minareye sahip olmasıdır. Görkemli iç dekorasyonu ve çok sayıda minaresi caminin ihtişamına katkıda bulunmaktadır.

Süleymaniye Camii

Osmanlı Dönemi’nin en önemli imparatorluk camilerinden olan Süleymaniye Camii, Kanuni Sultan Süleyman tarafından Büyük Usta Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. İstanbul’un hem doğu hem de batı yakasına hakim bir tepe üzerine inşa edilen Süleymaniye Camii, konumunun doğası ve büyüklüğü ile heybetlidir. Cami, 2019 yılında Çamlıca Camii yapılana kadar İstanbul'un en büyük camisi olmuştur.

Van

Akdamar Kilisesi

Türkiye'nin doğusunda, Van Gölü'ndeki Akdamar Adası'nda yer alan Akdamar Kilisesi, 915 - 921 yılları arasında inşa edilmiştir. Kilise, Ermeni Kralı Gagik I Ardzruni tarafından yaptırılmış, mimarlığını Piskopos Manuel üstlenmiştir. Kırmızı renkli kesme tüf taşından inşa edilen kilise, “Hripsime Tipi” olarak adlandırılan dört loblu yonca benzeri haç planlıdır. Kilisenin dışı dini temaları temsil eden kabartmalarla süslenmiştir. Orta çağ sanatının önde gelen örnekleri arasında sayılmaktadır. İç mekan ayrıca İncil'den sahneleri tasvir eden fresklerle süslenmiştir. Kilise 2007 yılında müzeye dönüştürülmüştür. Ancak yılda bir kez dini törenler için açılmaktadır.

Antalya

Aziz Nicholas Kilisesi

Akdeniz’de bulunan Aziz Nikolaos Kilisesi, Myra Antik Kenti’nin eski bir Doğu Roma bazilika kilisesidir. M. S. 520 yılında, bugün daha çok Noel Baba olarak anılan St. Nicholas'ın anıtsal mezarı üzerine inşa edilmiştir. Kilise, sadece dini önemi nedeniyle değil, mimari önemi ve dikkat çekici freskleriyle de Türkiye'deki en önemli Bizans yapılarından biri olarak kabul edilmektedir.

Trabzon

Sümela Manastırı

Karadeniz’in kuzey kıyısında, Trabzon’da Zigana Dağları üzerinde bulunan Sümela Manastırı, bir Ortodoks dini kompleksidir. Manastırın kuruluş tarihi belli olmamakla birlikte, genellikle 4. yüzyıla, İmparator I. Theodosius'un saltanatına tarihlenmektedir. Ormandan geçen bir patika ile ulaşılan, kayaların üzerine inşa edilen manastır, 18. yüzyıldan kalma İsa ve Meryem Ana'nın İncil sahnelerini tasvir eden freskleriyle ünlü, eşsiz bir yapıdır. Manastır 1923'te terk edilip müze haline gelmesine rağmen, 15 Ağustos 2010'da 1923'ten bu yana ilk kez Ortodoks Ayini düzenlenmiştir.

Edirne

Selimiye Camii

Tek büyük kubbesi ve dört ince minaresi ile bir mimari şaheser olan kare yapıdaki cami, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselme devrinde, 16. yüzyılda yaşamış olan Mimar Sinan, Osmanlı Dönemi’nin en ünlü mimarıdır hiç şüphesiz. Selimiye Camii; eski Hadrianapolis olan ve İstanbul'dan önce Osmanlı İmparatorluğu'nun eski başkenti olan Edirne'de bulunmaktadır. Mimar Sinan da Selimiye Camii'nden kendi “şaheseri” olarak bahsetmiştir. Selimiye Camii'ni (1568 - 1575) 80 yaşındayken, Sultan II. Selim döneminde inşa etmiştir.

Caminin konumu, Sinan'ın aynı zamanda büyük bir şehir planlamacısı olduğunu göstermektedir. Çünkü cami hatırı sayılır mesafelerden dahi görülebilmektedir. Bu cami, merkezi kubbeli planlarının aralarında etkileyici, girintili revaklar bulunan sekiz masif sütun üzerinde yükselen büyük merkezi kubbenin doruk noktasıdır. Cami sekiz sütunlu camilerin en iyi örneğidir. Osmanlı cami mimarisinin karakteristik özelliği olan zarif kubbeleri ve göğe doğru uzana ince, yüksek minareleri vardır. Dünya üzerindeki çok az cami, görsel ve mimari açıdan Selimiye Camii kadar çarpıcı ve önemlidir. Sadece bir cami değil, 190x130 metre ölçülerinde devasa bir külliye olan cami; iki kare medrese, bir arasta (alışveriş pasajı), bir ilahiyat okulu ve camiden oluşmaktadır. Kubbe, sekiz büyük sütunla desteklenen sekiz mukarnaslı kubbe üzerinde durmaktadır. Direk kubbeye doğru, payandalar tarafından kesintiye uğramadan bir görüş oluşturmak için mukarnas dışa çıkıp yükselir, bindirmeli bir etki yaratır ve aşağıda daha açık bir alan sağlar.

Ankara

Hacı Bayram Camii

Ankara’nın Ulus ilçesinde bulunan Hacı Bayram Camii, Ankara Kalesi'nin kenarında bulunan mahallede yer almaktadır. Hacı Bayram Camii ve Augustus Tapınağı'nın bulunduğu bu alan, Türkiye'nin 1923'ten kalma ilk parlamento binası gibi Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi binalarını da içinde barındıran geleneksel bir tarihi yerleşim planına sahiptir. İlçe, aslen bir höyük olan bir tepenin üzerindedir. Bu bölge, M.Ö. 8. yüzyıldan kalma antik Ankyra'nın Akropolisi’ydi. Burası hem pagan hem de Müslüman insanlar için kutsaldı ve ikincisi site eskisinin kalıntıları üzerine inşa edilmiştir.

Ankara'nın en önemli camilerinden biri olan Hacı Bayram Camii, tarihi 15. yüzyıla kadar uzanan ve önemini koruyan bir camidir. 18. yüzyılda yenilenmiş ve daha sonraki dönem cami özelliklerine uygun hale getirilmiştir. Caminin en önemli özelliği kubbesiz yapılmış olması, bunun yerine camiyi örtmek için ahşap bir tavan kullanılmasıdır. Mimar Mehmet Bey tarafından yapılmıştır.

Sarnıçlar ve Su Kemerleri

İstanbul

Yerebatan Sarnıcı

Yerebatan Sarnıcı, İstanbul'un ayakta kalan en büyük yer altı su depolama yapısıdır. Sarnıç, Ayasofya'nın güneybatısındaki Birinci Tepe'de yer almaktadır. Sarnıç yapılmadan önce yerinde Erken Roma Çağı'nda 3. ve 4. yüzyıllar arasında inşa edilmiş ticaret, hukuk ve sanat merkezi olan büyük bir bazilika duruyordu. Bu yapı 476 yılında çıkan bir yangında tahrip olmuştur. Yerebatan Sarnıcı, İmparator I. Justinianus döneminde 542 civarında yapılmıştır. Sarnıç; Büyük Saray, çevredeki binalar, bahçeler, avlular ve saraylar için su depolamak için kullanılmıştır. Sarnıçta toplanan su, Belgrad Ormanı üzerinden 20 km uzunluğundaki su kemerleri ile ulaştırılmıştır. Yerebatan Sarayı olarak da bilinen sarnıç, 138x64 m ölçülerindedir ve buraya çeşitli kalıntılardan getirilmiş 336 sütunla desteklenmektedir. Sarnıcın su kapasitesi yaklaşık 100.000 tondur. Daha sonra Topkapı Sarayı'na su sağlayan sarnıç, yakın zamana kadar kullanımda kalan tek antik sarnıçtı. 1985 yılında yenilenerek ahşap yürüme platformları eklenen sarnıç, 1987 yılından itibaren müze olarak hizmet vermektedir.

Uzunkemer (Uzun Su Kemeri)

Uzun Su Kemeri, 1563 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan tarafından yaptırılan Kırkçeşme İçme Suyu Sisteminin bir parçasıdır. Bu, ünlü mimarın üstlendiği en büyük projedir. Aynı yıl yaşanan büyük sellerde bu hattın yapıları hasar görmüş ve hızlı onarımlar yapılmıştır. Bu nedenle Kırkçeşme su sisteminin 1564 yılında tamamlandığı varsayılmaktadır. Bu sistem, İstanbul'un kuzeyindeki Belgrad Ormanı çevresindeki yüzey sularını toplayarak şehre getirmektedir. Sistem, batı ve doğu kolları olarak bilinen iki ana koldan oluşmaktadır. Uzun Su Kemeri batı çizgisindedir. Sistemin tamamı 33 anıtsal su kemerinden oluşmaktadır. Bu su kemerlerinden biri olan Uzun Su Kemeri, 97 kemerden oluşmaktadır. 711 metre uzunluğunda ve 25 metre yüksekliğindedir.

Kırıkkemer (Kırık Su Kemeri)

Kırık Su Kemeri (Kırıkkemer) de büyük Mimar Sinan tarafından 1564 yılında tamamlanan Kırıkçeçme İçme Suyu Sisteminin bir parçasıdır. Kırkçeşme su sistemi 55.374 m boru hattı ve 33 su kemeri içermektedir. İstanbul'un kuzeyindeki su kaynaklarını toplayan su kemerinin, doğu kolu ve batı kolu olmak üzere iki kolu bulunmaktadır. Kemerburgaz'da yer alan Kırık Su Kemeri, hattın doğu kolunun bir parçasıdır. 207 metre uzunluğunda ve 35 metre yüksekliğindeki Kırık Su Kemeri, üç seviyeli su kemeri olmasıyla sistemin en yüksek su kemeridir. Kemerlerden üçünün Geç Roma dönemine ait olduğu bilinmektedir. Belli bir noktadan sonra 90 derece keskin dönüşe sahip olduğu için Kırık veya Eğri Su Kemeri olarak adlandırılmaktadır.

Bozdoğan (Valens) Su Kemeri

Bozdoğan Su Kemeri, İstanbul'un eski su temin sisteminin bir parçasıdır. Kalıntıları, antik dünyadan bilinen en kapsamlı su temin sistemi olan Trakya Su Temin Sistemi'nin bir parçasını oluşturur. Bozdoğan Su Kemeri ile Trakya Yarımadası’ndan şehrin kalbine ulaştırılan su, Theodosius Forumu'nda (Beyazıt Meydanı) Nymphaeum Maximum'a kadar ulaşmış ve sonunda Binbirdirek Sarnıcı'nı doldurmuştur. İnşaat, Roma İmparatoru Valens (364-378) döneminde tamamlanmıştır. Orijinal uzunluğu yaklaşık 971 metre olarak tahmin edilen yapı, 27 metre yüksekliğindedir. Sistem orta çağ boyunca işlemeye devam etmiştir. Ancak depremler ve askeri istilalar nedeniyle tedarik hattı birkaç kez kesilmiştir. Su kemeri 15. yüzyılda (Sultan II. Mehmet döneminde) şehrin ana su temin hattına entegre edilmiştir.

Hastaneler ve Hamamlar

Sivas

Divriği Camii ve Darüşşifası

Bir cami ve bir hastaneyi birleştiren, dikkat çekici bir binadır. Divriği Camii ve Darüşşifası, Sivas’taki Divriği Kalesi'nin aşağısındaki yamaçlarda yer almaktadır. Ahmet Şah'ın eşi Turan Melek tarafından 1228-1229 yıllarında kurulan iki katlı hastane, Ahmet Şah'ın kurduğu cami ile birlikte mimar Hürrem Şah tarafından tasarlanmıştır. Hastanede ayrıca Ahmet Şah ve Turan Melek'in gömüldüğü bir türbe bölümü de bulunmaktadır. Kompleks, sofistike tonoz yapımı tekniği ve oymalı süslemeleri ile ünlüdür. Kapıları, mihrabı, minberi ve iskeleleri gösterişli süslemeler süslenmiştir. Mimari özelliklerinin yanı sıra Anadolu geleneksel taş işçiliğinin zengin örnekleri ile UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer almaktadır.

Amasya

Darüşşifa (Hastane ve Akıl Hastanesi)

Karadeniz kıyısındaki Amasya'da bulunan Darüşşifa, genel olarak hem hastane hem de akıl hastanesi içeren bir sağlık veya yaşam merkezi olarak tanımlanabilir. 14. yüzyılın başında, İlhanlılar döneminde İldiz Hatun tarafından eşi Sultan Olcayto adına yaptırılmıştır. Türk-İslam geleneğinde hayır vakıfları geleneği içinde kurulan hastane, hastaların ücretsiz tedavi gördüğü hem tedavi hem de eğitim amaçlı bir tıp kurumuydu. Darüşşifanın gerçek anlamı sağlığın kapısıdır. Bina; tonozlu salonlar, tonozlu odalar ve karşılıklı iki yanda kemerli bir avludan oluşmaktadır. Bina, klasik medreseye göre modellenmiştir. Burada eğitim gören Sabuncuzade Şerafeddin bin Ali, daha sonra bu kurumda doktorluk yapan ünlü bir doktordur. Kitâbü'l-Cerrahiyyeti'l-İlhaniyye (İlkhanate Cerrahi Kitabı) adlı kitabı ile ünlenmiştir. Ruhsal bozukluğu olan insanlar müzikle tedavi edildiği hastane binası, müzik geleneğini hala korumaktadır. 1997'den beri Belediye Müzik Akademisi olarak kullanılmaktadır.

Bursa

Bursa Antik Kaplıcaları

Türkiye'nin kuzey batısındaki tarihi bir şehir olan Bursa veya antik Prusa, diğer pek çok şeyin yanı sıra doğal kaplıcalarıyla ünlüdür. Bu hamamlar, günümüzde termal otelleri ve hamamları ile ünlü olan Çekirge ilçesinin her tarafına yayılmıştır. Çekirge'nin antik hamamları 6. yüzyılda Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus döneminde inşa edilmiştir. Osmanlı döneminde, 1511 yılında, Bizans kubbeli hamamlar Sultan II. Beyazıt tarafından yenilenmiş ve genişletilmiştir. Antik termal hamamlar, günümüzde de ziyaretçiler tarafından hala beğenilmektedir. Efsanevi Mysian Dağı Olimpos'tan gelen Bursa'nın 'gümüş suyunun' tadını çıkarmanıza olanak tanıyan birçok tarihi Türk hamamı vardır.

İznik

İsmail Bey Hamamları

İznik’in İstanbul Kapısı yakınında bulunan küçük bir hamamın, yerel bir ünlü olan İsmail Bey'in özel hamamı olduğuna inanılmaktadır. Hamamlar 15. Ve 16. yüzyıllar arasında inşa edilmiş olup günümüzde kubbelerinin mimarisi ile ünlüdür.

Çeşmeler

Alman Çeşmesi

İstanbul'un tarihi yarımadasındaki Sultanahmet Meydanı'nda yer alan ve Kaiser Çeşmesi olarak da bilinen Alman Çeşmesi, şehirdeki birçok tarihi çeşmeden biridir. Çeşme, 1898-1901 yılları arasında Almanya'da parça parça yapılarak monte edilerek İstanbul'a sevk edilmiştir. Çeşme, Alman imparatoru Kaiser Wilhelm II'nin armağan olarak yapılmıştır. Neo-Bizans tarzı sekizgen çeşme, altın mozaiklerle süslenmiş ve sekiz sütunla desteklenen bir kubbeye sahiptir. Kubbenin tavanı altın mozaiklerle süslenmiştir.

Mihrişah Sultan Çeşmesi

1806 yılında Sultan III. Selim tarafından annesi Mihrişah Sultan adına yaptırılan çeşme, Küçüksu ilçesine bağlı Küçüksu Köşkü'ndedir. Mimarı bilinmemekle birlikte yapı, Boğaz kıyısındaki konumu sayesinde eski Boğaz çizimlerindeki görünümüyle ünlüdür.